SVTiegemSintArnolduskerk

Op deze tekening van Séraphin Vermote uit 1813 is de Sint-Arnolduskerk te zien in Tiegem, gezien vanuit het zuidoosten.

De Sint-Arnolduskerk is de parochiekerk van de vandaag tot de West-Vlaamse gemeente Anzegem behorende plaats Tiegem, gelegen aan Westdorp 1.

De oudste vermelding van een kerk is uit de 13e eeuw, maar waarschijnlijk was daarvoor al een primitief kerkgebouw aanwezig. In het tweede kwart van de 13e eeuw werd een nieuwe, vroeggotische, kerk gebouwd. Deze had een toren op vierkante plattegrond die in de 16e eeuw waarschijnlijk werd verhoogd. Het patronaatsrecht behoorde toe aan de Sint-Diederiksabdij nabij Reims.

Einde 16e eeuw was de kerk sterk in verval en omstreeks 1600 vonden er herstelwerkzaamheden plaats. Midden 17e eeuw werd een schatkamer gebouwd en in 1768 werd een zuidbeuk toegevoegd.

In 1891 werd een plan opgesteld om de kerk in neogotische stijl te vergroten. In 1899 werd de vernieuwde kerk ingewijd.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de kerk zwaar beschadigd en in 1924 werd ze hersteld. In 1944 werd het koor vernield door het zich terugtrekkende Duitse leger. In de daaropvolgende jaren werd de schade hersteld.

Het gebouw betreft een driebeukige bakstenen hallenkerk met vieringtoren en dwarsschip. De vieringtoren is in Doornikse steen en heeft een achtkante bovenbouw, gedekt door een hoge achtkante spits die enigszins getordeerd is. Het hoofdkoor is driezijdig afgesloten. In de oksel van het transept en de noordelijke zijbeuk bevindt zich een traptorentje op ronde plattegrond.

Op de toren van de kerk is een merkwaardige constructie te zien. Het betreft een telegraaf. De Fransen hebben in de winter van 1811-1812 de top afgenomen voor de installatie van een seintoestel, de zogenaamde telegraaf van Claude Chappe en zijn broers.

Op verschillende kerktorens werden dergelijke seintoestellen met bijhorende verrekijkers geïnstalleerd. Zij vormden de telegraaflijn Rijsel-Brussel. De telegraaf werd in 1814 terug afgebroken.

De optische Chappe-telegraaf bestond uit een serie seintorens op onderlinge afstanden van 10 tot 20 km. Deze torens maakten onderdeel uit van een netwerk, dat heel Frankrijk omvatte. Napoleon had een groot militair belang bij de totstandkoming. Tiegem was één van de stations op de lijn van Rijsel naar Brussel.

Op een toren bevond zich een seinpaal met armen die in 196 verschillende standen konden worden gezet. Het (geheime) codeboek bevatte 8464 woorden. De telegrafist had met twee krachtige telescopen zicht op de vorige en volgende toren en kon zo berichten ontvangen en doorgeven. In 1794 werd de Chappe-telegraaf tussen Parijs en Rijsel (circa 220 km) voor het eerst in gebruik genomen. Via verschillende seinstations deed een bericht er 15 minuten over. Een koerier te paard had daar minstens 20 uur voor nodig. De snelheid van de Chappe-telegraaf was voor die tijd dus verbluffend.

Het was vooral Napoleon die het militaire belang van een goede, snelle communicatie binnen het keizerrijk zag. Zo werd tussen 1798 en 1811 een netwerk aangelegd dat Frankrijk, Italië, Spanje, Duitsland, België en Nederland verbond. De optische telegraaf van Chappe heeft in Frankrijk ruim 50 jaar zijn werk gedaan en werd pas rond 1850 door de elektrische telegraaf verdrongen. In die 50 jaar was het net dermate geperfectioneerd dat het als een web over geheel Frankrijk lag met Parijs als middelpunt. Het netwerk was 5000 km lang en telde ongeveer 500 seintorens. Het netwerk heeft in Frankrijk tot 1854 gefunctioneerd. In Frankrijk zijn zo’n 20 exemplaren van de Chappe-telegraaf bewaard gebleven.

De toren van de kerk moest ingrijpend worden aangepast. De coördinatie van de verbouwing was in handen van Abraham Chappe in eigen persoon; de uitvoering werd gedaan door plaatselijke arbeiders.

In Frankrijk werden voor de telegraaf aparte torens gebouwd, omdat de afstanden tussen de dorpen vrij groot waren. In onze streken hoefde dat niet vanwege het grote aantal kerktorens. Van veel kerktorens werd de spits verwijderd om er een telegraaf op te kunnen zetten. Bezwaren van de geestelijkheid waren niet aan de orde omdat de kerktorens in de Franse tijd eigendom van de staat waren. Voor de bediening van de telegraaf werden, zoals elders, waarschijnlijk oorlogsinvaliden ingezet.

De telegraaflijn heeft gefunctioneerd tot najaar 1813, toen Napoleon werd verslagen. Dat betekende het einde van de seinstations buiten Frankrijk. Als symbool van de Franse overheersing werden de toestellen overal verwijderd of door de bevolking vernield. Dat laatste gebeurde ook met het toestel op de kerk in Tiegem in 1814.

De tekening van Séraphin Vermote is waarschijnlijk het enige beeld dat we kennen van deze seinpost Tiegem-kerk. Voor het eerst was er ‘optisch’ bewijs dat de telegraaf op deze kerk heeft gestaan.

(Bronvermelding: Wikipedia)