Overdezesite

Ansichtkaarten spreken tot de verbeelding. Ze fascineren en verrassen. Soms werd er doorheen de jaren enorm veel afgebroken of bijgebouwd. Op andere ansichtkaarten is te zien dat er vrijwel niks werd gewijzigd, alsof de tijd er is blijven stilstaan.

Op deze website maken we een tocht doorheen Belgische steden en gemeenten. We vergelijken het beeld van oude ansichtkaarten met de toestand vandaag.

De ansichtkaarten behoren allemaal tot onze eigen collectie. De beelden van vandaag zijn beelden van Google Street View, eigen foto’s of afbeeldingen waarbij we de bron vermelden.

Een ansichtkaart of prentbriefkaart is een kaart waar langs de ene zijde een afbeelding staat en langs de achterzijde ruimte wordt gelaten voor het adres van de bestemmeling en voor een tekstbericht.

Veel ansichtkaarten zijn bedoeld om te worden verstuurd tijdens een verblijf in een stad of gemeente en de bestemmelingen een indruk te geven van de plek van waaruit de kaart wordt verstuurd.

Het woord ‘ansichtkaart’ is een afkorting van het Duitse woord “Ansichtskarte” (aanzichtkaart). Het versturen van wenskaarten werd al gedaan in de zeventiende eeuw maar was wel een dure aangelegenheid, omdat elke kaart persoonlijk werd bezorgd. In het begin was het sturen van kaarten daarom alleen voorbehouden aan de elite.
De postkaart, een kaart met geschreven tekst op de ene zijde en het adres van de bestemmeling en de postzegel op de andere, bestaat sinds 1869. In België wordt deze officiële briefkaart onder de noemer “carte correspondance” gedrukt.
Vanaf de jaren 1880 verschijnt ook beeld, aanvankelijk op de zijde van de boodschap en in de vorm van vignetten. We spreken vanaf dan van prentbriefkaarten of ansichtkaarten.

Het fenomeen werd een stuk goedkoper doordat het machinaal drukken van kaarten en postbezorging op gang kwamen. Bovendien werd de postzegel geïntroduceerd, waardoor steeds meer ‘gewone’ mensen het zich konden veroorloven om een kaartje te sturen.

De periode 1900-1914 wordt gezien als de “gouden eeuw” van de postkaart, maar ook na de Eerste Wereldoorlog bleef de kaart een alomtegenwoordig fenomeen. Naast een goedkoop massacommunicatiemiddel was de postkaart van meet af aan een verzamelobject. Al voor de eeuwwisseling werden tijdschriften, tentoonstellingen en ruilbeurzen op poten gezet.
Postkaarten werden aanvankelijk vervaardigd uit drie laagjes samengekleefd papier. Foto’s werden gereproduceerd via de fototypie: een lichtdrukproces.

Bij de eerste ansichtkaarten was de hele achterkant gereserveerd voor de adressering. Men mocht de achterkant van een prentbriefkaart alleen gebruiken om naam, adres en woonplaats op te schrijven. Het verzonden bericht bestond dus uit weinig meer dan de afbeelding, want het was niet toegestaan om iets op de voorkant te schrijven. Dit had te maken met de lage frankeerwaarde. Het verzenden van kaarten met een bericht was veel duurder.
Kort hierna begonnen andere landen met het introduceren van een gedeelde achterkant. Bij deze kaarten was de achterzijde in tweeën gedeeld: de rechterhelft was bestemd voor het adres, de linkerkant liet ruimte voor een bericht. Vanaf dan was de ansichtkaart een vaak gebruikt communicatiemiddel De voorzijde werd exclusief bestemd voor het beeld.

Ansichtkaarten werden behalve om te versturen ook gewoon aangekocht en bijgehouden als souvenir van een reiservaring. Deze kaarten worden dan aanzien als “niet gelopen”; ze zijn nog blanco aan de achterzijde.
De kracht en de invloed van de ansichtkaart lagen in de gemakkelijke verkrijgbaarheid, de betrekkelijk geringe kosten, de grote verscheidenheid aan beeldinhouden en composities en de mogelijkheid om op de kaarten korte mededelingen te doen.

Oude ansichtkaarten worden veelvuldig verzameld en gebruikt om geschiedenisartikelen te illustreren. Ook in Wikipedia-artikelen worden ze vaak gebruikt. Er bestaan veel ansichtkaartenboekjes waar allerlei ansichtkaarten over een bepaalde plaats worden gebundeld en voorzien van commentaar.
Vanaf het begin van de twintigste eeuw werden veel ansichtkaarten ook “ingekleurd”. Veel van die kaarten zijn kleine kunstwerkjes. De inkleuring gebeurde via chromolithografie of met handgeschilderde gouache of aquarel, al dan niet met behulp van stencils.

Sinds de opkomst van digitale fotografie, mobiele telefoons, computers en internet zijn toeristische ansichtkaarten op hun retour. De behoefte om een ansichtkaart te versturen is hierdoor sterk verminderd. Er wordt steeds vaker de voorkeur gegeven aan een elektronisch bericht.

Behalve in privé-bezit bevinden ansichtkaarten zich ook in beeldbanken, universiteitsbibliotheken, archieven van steden en gemeenten en collecties van lokale erfgoedinstellingen en heemkringen.

Veel van deze ansichtkaarten verschaffen informatie over de lokale geschiedenis en zijn dus in feite een waardevol tijdsdocument.

Wanneer men het beeld van de ansichtkaart (VROEGER) onmiddellijk kan vergelijken met de actuele situatie (NU) biedt dit nog een extra meerwaarde.
In sommige gevallen kan de datum van verzending van de ansichtkerk sterk verschillen met de datum waarop de gereproduceerde foto is genomen. Met andere woorden: een zicht kan al gewijzigd zijn op het moment dat de postkaart in productie is gebracht of verstuurd is.
Bij de ansichtkaarten die we op deze website vertonen hebben we bij benadering nagegaan wanneer de foto ter plaatse werd genomen.

De ansichtkaarten waarbij gebouwen of zichten als vignet (“uitgeknipt”) zijn weergegeven, zijn vaak vroeg te dateren, rond of voor 1900.

Deze website bevat vele oude ansichtkaarten. U kan de website gebruiken om de kaarten te bezichtigen en te zien hoe uw stad of gemeente er in het verleden uitzag. De meeste van de ansichtkaarten op deze website dateren van voor 1950.

Deze site werd voorbereid in 2023 en gepubliceerd op 28/02/2023.

Laatst bijgewerkt op 11/11/2023.

Samensteller van de site: Charly Nys

Foto’s op deze site: © Charly Nys; behalve de foto's met bronvermelding.

Iedereen kan de inhoud voor niet-commercïele toepassingen vrij gebruiken, mits bronvermelding (belgievroegerennu.be)

Via de buttons kan men zich snel verplaatsen naar de gewenste pagina.