BruggeKruispoort

De Kruispoort in Brugge (provincie West-Vlaanderen) is een van de overgebleven stadspoorten aan de Kruisvest. Het is een getuige van de middeleeuwse militaire architectuur.

De eerste poort (1297-1304) op deze plek was onderdeel van de tweede Brugse stadsomwalling uit 1297. In 1366 werd een nieuwe poort opgericht. Deze poort werd in 1382 afgebroken, na de inname van de stad door de Gentenaars, onder de leiding van Filips van Artevelde. Tussen 1400 en 1406 werd de huidige poort gebouwd.

Het oorspronkelijke complex bestond uit een hoofdgebouw (twee zware ronde torens met weermuren, een voorzaal en een hoge bovenbouw), met daarbij een voorpoort, acht torens en twee bruggen. In 1760 werd de voorpoort gesloopt en niet meer herbouwd. Ter hoogte van de Kruispoort lopen twee Kruispoortbruggen over de Ringvaart.

Na de Tweede Wereldoorlog en tot in 1988 herbergde de Kruispoort een bescheiden Oorlogsmuseum, terwijl ook nog een gedeelte door een huisbewaarder was bewoond. De Brugse schermersvereniging, genaamd Sint-Michielsgilde of Hallebardiers is sinds het einde van de twintigste eeuw in de Kruispoort gevestigd.

Links van de poort zien we enkele huizen die zich situeren in de Langestraat. Bemerk bij de poort het urinoir en de drink- en wasplaats voor de paarden van de nabijgelegen kazernes.

Op de voorgrond stroomt het kanaal Gent-Brugge-Oostende.

Rechts van de poort zien we op de Kruisvest de Bonne-Chièremolen en wat verderop de Sint-Janshuismolen.

De windmolens

Windmolens verschenen op de vesten vanaf de 13e eeuw bij het ontstaan van de buitenste stadsomwalling. De Sint-Janshuismolen dateert van 1770 en staat nog steeds op zijn oorspronkelijke plaats. De molens hadden tot ver in de 19e eeuw een belangrijke economische functie. Tot op vandaag bepalen ze het gezicht van de oostelijke omwalling de stad.

Bonne-Chièremolen – eerste molen

De Bonne-Chièremolen is een houten staakmolen uit Olsene die in 1911 langs de Kruisvest in Brugge heropgebouwd werd op de plaats waar sedert 1487 een windmolen stond.

Op deze locatie langs de Kruisvest stond in 1487 een windmolen, die in historische bronnen als “Bonnesiere” (1519) en als “Beilschiere” (1529) wordt vermeld. De molen was aanvankelijk een schorsmolen, in het bezit van het huidenvettersambacht. De molen werd in 1529 te koop gesteld en werd vervolgens omgevormd tot een korenmolen. In 1541 wordt de molen ook wel vermeld als molen “De Boone”. Deze molen staat aangeduid op oude kaarten van 1562 en 1558-1575. De molen werd in 1720 heropgericht.

Op 21 november 1903 waaide de molen omver. De oude molenwal werd in 1906 door de stad Brugge aangekocht.

In 1911 werd een andere molen uit Olsene aangekocht. Deze molen werd in 1844 gebouwd in Olsene (Oost-Vlaanderen). De molen fungeerde als koren- en oliemolen. Deze houten staakmolen stond op de Olieberg in Olsene tussen de Kreupelstraat en de Oliebergstraat en was ingericht als koren- en boekweitmolen. De molen werd op zijn nieuwe plaats langs de Kruisvest aangeduid met de naam “Bonne Chière-molen, genoemd naar zijn voorgangers op deze plek. De molen is nooit in werking gebracht. De molenkast is nagenoeg leeg. Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakten de buitendeur en enkele weegbanden los bij het dynamiteren van de Kruispoort. Een sloop van de molen omwille van brandhout kon verhinderd worden.

In 1938 werden nieuwe geklinknagelde roeden aangebracht. In 1961 werden bijkomende restauratiewerken uitgevoerd. In 1968 werden nieuwe gelaste roeden aangebracht. In 1987 werd ook een nieuwe steenbalk aangebracht. In 1992 werd de versierde borstnaald van de windweeg vernieuwd, in 1995 werden er schilderwerken uitgevoerd. Ook in 2009 werden onderhouds- en herstellingswerken uitgevoerd aan de molenkast.

De standaardmolen met open voet staat op een zes meter hoge molenbelt. De molen bevat drie zolders. Er is geen maalinrichting aanwezig, behalve een as, een vangwiel met 78 kammen en een vang. De molen is een beschermd monument. De molen staat er nu nog steeds, maar men kan hem niet bezoeken.

Sint-Janshuismolen

De Sint-Janshuismolen is een houten staakmolen met twee zolders op een open voet, die in 1770 door het Brugse bakkersambacht werd opgericht voor het malen van graan. De molen wordt daarom ook soms “bakkersmolen” genoemd.

De molenaarswoning stond aan de noordelijke zijde van de Rolweg. De naam Sint-Janshuismolen verwijst naar het Sint-Janshospitaal, dat de landcijns op deze molen kreeg. De molenwal werd aangelegd in 1297-1298 naar aanleiding van de aanleg van een nieuwe stadsomwalling. In documenten van 1563 en van 1594 staat telkens vermeld dat de molen vernieuwd werd. De staakmolen staat afgebeeld op oude plannen van 1562 en 1558-1575. In 1744 waaide de molen om.

Op 3 april 1914 werd de stad Brugge eigenaar van de Sint-Janshuismolen. De molen draaide echter niet meer en er trad verval in. Een eerste restauratie in 1939 kon slechts gedeeltelijk doorgaan door de dreigende oorlog. In 1957 werden bijkomende restauratiewerken uitgevoerd. Pas in 1964 werd de molen terug in gebruik gesteld. Het was de eerste keer dat een molen na jarenlange stilstand omwille van cultuur-toeristische doeleinden terug in werking werd gesteld. In 1968, 1990 en 2001 werden bepaalde onderdelen vervangen. In 2017 werd een nieuwe buitentrap aangebracht.

De Sint-Janshuismolen is de enige van vier windmolens op de stadsvesten waar nog effectief graan wordt gemalen. De molenaars verwelkomen je graag met weetjes over het eeuwenoude ambacht. Als de wind gunstig is, kun je zelfs het mechanisme in werking zien. Wie de steile trappen beklimt, krijgt bovendien een adembenemend zicht op de groene Brugse stadsomwalling.

(Bronvermelding: Museabrugge.be, Onroerenderfgoed.be en Wikipedia)

Brugge : Kruispoort